ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΑ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΤΗΣ ΟΜΦΑΛΟΠΛΑΚΟΥΝΤΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ
Η συχνότητα του αυτισμού έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με μελέτη στις ΗΠΑ από το 2002 έως σήμερα οι περιπτώσεις αυτισμού έχουν αυξηθεί κατά 57% και 1% των παιδιών που γεννιούνται ετήσια εμφανίζουν προβλήματα συμπεριφοράς που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού. Τα αίτια του αυτισμού παραμένουν άγνωστα. Στατιστικά και ερευνητικά δεδομένα ενοχοποιούν γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Κακή οξυγόνωση του εγκεφάλου με συνοδό οξειδωτικό στρες και δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων καθώς και διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος θεωρούνται παράγοντες εμφάνισης διαταραχών συμπεριφοράς. Οι θεραπείες που σήμερα χρησιμοποιούνται εστιάζονται στην εκπαίδευση, σε φαρμακευτική αγωγή καταστολής, στη διατροφή και σε εναλλακτικές θεραπείες, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Κάθε θεραπευτής εφαρμόζει τη δική του μέθοδο και τα αποτελέσματα δεν φαίνεται να μπορούν να συγκριθούν μεταξύ τους.
Η χρήση των βλαστοκυττάρων αποτελεί μια νέα πολλά υποσχόμενη μέθοδο θεραπείας με εφαρμογές στην αναγεννητική ιατρική. Τα βλαστοκύτταρα που σήμερα χρησιμοποιούνται στις κυτταρικές θεραπείες προέρχονται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα (ΟΠΑ) και τον μυελό των οστών και ονομάζονται αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα και τον ιστό του ομφαλίου λώρου και το λίπος και ονομάζονται μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα. Προκλινικές μελέτες στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος (OΠA) σε πειραματικά μοντέλα ισχαιμίας του εγκεφάλου έδειξαν βελτίωση της κυκλοφορίας μέσω της δημιουργίας νέων αγγείων στην ισχαιμική περιοχή. Στις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις τα βλαστοκύτταρα του ΟΠΑ χορηγούνται εντός των πρώτων 72 ωρών και βελτιώνουν την κλινική εικόνα, ενώ τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται και στα εγκεφαλικά επεισόδια. Το ΟΠΑ επίσης χρησιμοποιείται με επιτυχία στη θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων των οργάνων και τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα διακρίνονται για την έντονη ανοσορυθμιστική τους δράση. Ο συνδυασμός των δύο αυτών ειδών κυττάρων θεωρείται ο πλέον αποτελεσματικός και ασφαλής με βάση τις υπάρχουσες γνώσεις μας σήμερα περί του αυτισμού.
Η συλλογή των βλαστοκυττάρων του ΟΠΑ γίνεται κατά τον τοκετό μετά την γέννηση του παιδιού και την κοπή του ομφαλίου λώρου, από το αίμα που παραμένει μέσα στον πλακούντα και δεν μεταφέρεται στο σώμα του παιδιού. Τα βλαστοκύτταρα του αίματος έχουν την ιδιότητα να δημιουργούν μικρά αγγεία και για το λόγο αυτόν είναι χρήσιμα στις περιπτώσεις ελαττωμένης αγγείωσης του εγκεφάλου. Στις περιπτώσεις αυτές τα βλαστοκύτταρα χορηγούνται ενδοραχιαία ή κατ ευθείαν στις κοιλίες του εγκεφάλου. Με τους τρόπους αυτούς θεωρείται ότι σε σύντομο χρόνο ένας μεγάλος αριθμός κυττάρων θα φτάσει στην περιοχή της βλάβης, παρακάμπτοντας την συστηματική κυκλοφορία εάν τα κύτταρα ακολουθούσαν την ενδοφλέβια οδό.
Στον αυτισμό η κακή αιμάτωση του εγκεφάλου θεωρείται ότι οφείλεται είτε σε εξ αρχής κακή διάπλαση των μικρών αγγείων, είτε σε υποστροφή των ήδη φυσιολογικά διαπλασθέντων. Στη περίπτωση αυτή ανοσολογικοί παράγοντες και λοιμώξεις κατά την κύηση θεωρούνται αιτιολογικοί παράγοντες πρόκλησης του αυτισμού.
Η πρώτη χρήση αυτόλογων βλαστοκυττάρων ΟΠΑ με έγκριση από τον FDAγια τον αυτισμό έγινε στις ΗΠΑ το 2012 και έδειξε ότι ένας αριθμός παιδιών παρουσίασε σημαντική βελτίωση στη συμπεριφορά και στην ομιλία. Τα μικρότερης ηλικίας παιδιά είχαν καλύτερα αποτελέσματα.
Πρόσφατα, τον Δεκέμβριο του 2013, δημοσιεύτηκε μια μελέτη στο περιοδικό TranslationalMedicineαπό το Πανεπιστήμιο ShandongΚίνας, το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και το Τμήμα Νευρολογίας του Stanfordκαι Κορέας όπου έγινε θεραπεία 37 αυτιστικών παιδιών με χρήση ΟΠΑ και μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων του ιστού του λώρου. Στα παιδιά αυτά έγιναν τέσσερεις χορηγήσεις με μεσοδιάστημα 5-7 ημέρες. Σε μια άλλη κατηγορία παιδιών χορηγήθηκε μόνο το ΟΠΑ και μια τρίτη ομάδα αυτιστικών δεν έλαβε καμία θεραπεία και χρησιμοποιήθηκε σαν ομάδα αναφορά ς. Τα βλαστοκύτταρα χορηγούνταν συγχρόνως ενδοφλέβια και ενδοραχιαία. Τα παιδιά ήταν ηλικίας από 3 έως 12 ετών αγόρια και κορίτσια και δεν παρουσίασαν καμιά επιπλοκή κατά την χορήγηση και κατά την μετέπειτα παρακολούθηση. Η αξιολόγηση των παιδιών έγινε την 24η εβδομάδα μετά τη χορήγηση. Ήταν σαφής η βελτίωση των παιδιών που πήραν τα βλαστοκύτταρα, είτε μόνο το ΟΠΑ είτε τον συνδυασμό ΟΠΑ και ιστού σε σχέση με αυτά που δεν έλαβαν κανένα είδος κυττάρου. Η ομάδα των παιδιών που έλαβε τη συνδυασμένη θεραπεία είχε σαφώς καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα, το οποίο πιθανόν οφείλεται στη συνέργεια των δύο ειδών κυττάρων.
Οι κλινικές εκδηλώσεις που αξιολογήθηκαν περιλαμβάνουν: την ευερεθιστότητα, κοινωνική απομόνωση, την στερεοτυπική συμπεριφορά, την υπερκινητικότητα και τη διαταραχή στο λόγο. Τη σημαντικότερη βελτίωση σε όλατα σημεία παρουσίασε η ομάδα που πήρε τη συνδυασμένη θεραπεία και λιγότερο η ομάδα ΟΠΑ σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.
Η μελέτη αυτή αν και είναι σε αρχική φάση και με περιορισμένο αριθμό παιδιών δείχνει ότι η μέθοδος είναι ασφαλής και αποτελεσματική.
Συμβάλλει ίσως με αποτελεσματικότερο τρόπο στη βελτίωση της όλης εικόνας των αυτιστικών παιδιών. Από προσωπική εμπειρία παρακολούθησης ανάλογης θεραπείας θεωρώ ότι κατά σειρά αξιολόγησης ο συνδυασμός της χορήγησης των δύο ειδών κυττάρων είναι ο πλέον αποτελεσματικός, διότι ο αυτισμός είναι μια σύνθετη πολυπαραγοντική νόσος. Ίσως οι κυτταρικές θεραπείες προσφέρουν στην οικογένεια και στο αυτιστικό παιδί με ανώδυνο και ασφαλή τρόπο βελτίωση της ποιότητας ζωής και της συμπεριφοράς με μια εφ άπαξ και μη επεμβατική μέθοδο.
Κοκκώνα Κουζή Κολιάκου
Καθηγήτρια Ιστολογίας Εμβρυολογίας ΑΠΘ
http://www.eumedline.eu/post/Ekselikseis-sth-therapeia-toy-aytismoy-me-ta-vlastokyttara-ths-omfaloplakoyntiakhs-monadas/