Η χρήση βλαστικών κυττάρων στη θεραπεία της σκλήρυνσης κατά πλάκας αποτελεί πεδίο μεγάλου ενδιαφέροντος μεταξύ των επιστημόνων και η συχνότερη ερώτηση των ασθενών προς τους θεράποντες ιατρούς είναι σε ποια φάση βρίσκεται η θεραπεία της σκλήρυνσης με τη χρήση των βλαστοκυττάρων.
250.000-300.000 ασθενείς στις ΗΠΑ και 100.000 στον Καναδά υποφέρουν από σκλήρυνση και περί τα 2,3 εκατ παγκοσμίως. Η νόσος χαρακτηρίζεται ως αυτοάνοσος και ως κύριο χαρακτηριστικό της έχει νευρολογικές εκδηλώσεις με υφέσεις και εξάρσεις. Προσβάλλει και καταστρέφει τα περιβλήματα των νεύρων στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό, δημιουργώντας κινητικά και αισθητικά προβλήματα στις περιοχές που αντίστοιχα νευρώνουν.
Η σκλήρυνση προχωρεί με υφέσεις και εξάρσεις με συμπτώματα έντονα ή ήπια και πολυεστιακές νευρολογικές βλάβες μόνιμες ή παροδικές.
Τα τελευταία χρόνια από τον FDA έχουν εγκριθεί και κυκλοφορούν 12 φάρμακα τα οποία υπόσχονται ελάττωση της βαρύτητας των συμπτωμάτων, επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου και πιθανή αναστροφή των νευρολογικών βλαβών. H ανάλυση του γονιδιώματος σε 10.000 ασθενείς με σκλήρυνση και 17.000 υγιείς έδειξε συσχέτιση της νόσου με γονίδια, τα οποία όμως δεν έχουν διεισδυτική κληρονομικότητα.
Τα τελευταία χρόνια σε πολλές κλινικές μελέτες αξιολογείται η χρήση των βλαστοκυττάρων και δημοσιεύονται τα αποτελέσματα. Ως πηγή βλαστοκυττάρων χρησιμοποιείται ο μυελός των οστών και το λίπος.
Πρόσφατα το νοσοκομείο της Ottawa ανακοίνωσε τη συμμετοχή 20 ασθενών με σκλήρυνση, σε κλινική μελέτη με χρήση μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων τους οποίους στη συνέχεια θα αξιολογήσει. Η περιοχή της Μανιτόμπα θεωρείται από τις περιοχές με την υψηλότερη συχνότητα της νόσου. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα υπάρχουν στο μυελό των οστών, στον λιπώδη ιστό και στην ουσία Wharton που περιβάλλει τα αγγεία του ομφαλίου λώρου. Ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ελαττώνουν τη φλεγμονή.
Οι ερευνητές θα μελετήσουν την αντιφλεγμονώδη, αλλά και άλλες δράσεις των βλαστοκυττάρων και την επίδραση τους στους ασθενείς. Πολλά από τα χρησιμοποιούμενα σήμερα φάρμακα ελαττώνουν τη φλεγμονή, τα βλαστοκύτταρα όμως εκτός αυτής συμβάλλουν και στην αποκατάσταση των βλαβών που προκύπτουν μετά από κάθε υποτροπή. Η μελέτη αυτή θα διεξαχθεί σε δύο νοσοκομεία και θα συμμετέχουν ασθενείς με σοβαρή υποτροπιάζουσα πρωτογενή και δευτεροπαθή σκλήρυνση. Από τους ασθενείς που θα επιλεγούν οι μισοί θα πάρουν αυτόλογα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών τα οποία θα καλλιεργηθούν για να επιτευχθεί συγκεκριμένος αριθμός, ανάλογος με το βάρος του ασθενούς, οι υπόλοιποι θα λάβουν φυσιολογικό ορό και όλοι θα παρακολουθηθούν για 6 μήνες.
Αν και τα μεσεγχυματικά κύτταρα έχουν τη δυνατότητα να μετατρέπονται σε άλλα είδη κυττάρων, οι επιστήμονες θα επικεντρωθούν στην ικανότητα τους να συγκεντρώνονται στην περιοχή που πάσχει. Η δράση των μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων είναι τοπική ανεξαρτήτως του είδους του ιστού. Στους ασθενείς με σκλήρυνση δεν υπάρχουν ενδογενή βλαστοκύτταρα στις περιοχές των βλαβών. Τα χορηγούμενα βλαστοκύτταρα εγκαθίστανται στην περιοχή της βλάβης, εκκρίνουν αυξητικούς παράγοντες και προκαλούν τοπική αναγέννηση των ιστών, σύμφωνα με μελέτες σε πειραματόζωα.
H χρήση των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων στη θεραπεία της σκλήρυνσης, αλλά και άλλων μορφών αυτοάνοσων ασθενειών, απαιτεί προηγούμενη χρήση χημειοθεραπείας και είναι γνωστή και αποτελεσματική εδώ και αρκετά χρόνια. Η χημειοθεραπεία σε ποσοστό 2% έχει επιπλοκές και η χρήση της δεν ενδείκνυται σε νεαρούς ασθενείς.
Η χρήση των μεσεγχυματικών κυττάρων δεν απαιτεί προηγηθείσα χημειοθεραπεία, αποτελεί αντικείμενο αυτής της κλινικής μελέτης και η επιτυχία αυτής της θεραπείας θα αποτελέσει έναυσμα για χρήση σε περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα.
Οι ασθενείς με σκλήρυνση αποτελούν την πλέον πολυδάπανη ομάδα νοσηλείας. 9 χώρες συμμετέχουν σε αυτή την κλινική μελέτη, μεταξύ αυτών και η Ιταλία η οποία αποτελεί μια από τις πρώτες χώρες η οποία χρησιμοποιεί τις κυτταρικές θεραπείες για τη θεραπεία της σκλήρυνσης.
Οι εν λόγω ασθενείς θα εξακολουθήσουν να παρακολουθούνται συστηματικά για μεγάλο χρονικό διάστημα για να προσδιοριστεί με μεγάλη ακρίβεια η διάρκεια της δράσης των βλαστοκυττάρων.
Η χρήση των βλαστοκυττάρων προτείνεται να εφαρμόζεται σε ασθενείς οι οποίοι παρά την λήψη της φαρμακευτικής θεραπείας με ανοσοκατασταλτικά και κορτικοστεροειδή δεν εμφανίζουν ύφεση.
Η χρήση της κυτταρικής θεραπείας στη σκλήρυνση δεν έχει πάρει έγκριση από τον FDA, ενώ η Εθνική Εταιρεία της Πολλαπλής Σκλήρυνσης των ΗΠΑ χρηματοδοτεί 15 προγράμματα κυτταρικών θεραπειών με τελικό σκοπό την πρόληψη των εξάρσεων και την αποκατάσταση των προκληθεισών νευρολογικών βλαβών.
Οι επιστήμονες καταλήγουν ότι η χορήγηση των βλαστοκυττάρων αραιώνει τις υποτροπές της σκλήρυνσης, βελτιώνει την κινητικότητα και την κλινική εικόνα των ασθενών, ρυθμίζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ελαττώνει την επιθετικότητα του προς το νευρικό σύστημα και σε πειραματικό επίπεδο φαίνεται ότι αποκαθιστά το μυελώδες έλυτρο.