ΤΑ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΟΦΘΑΛΜΟΥ
Κ ΚΟΥΖΗ-ΚΟΛΙΑΚΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
Ο οφθαλμός είναι ένα σύνθετο όργανο, το οποίο αποτελείται από το πρόσθιο και το οπίσθιο μέρος. Το οπίσθιο μέρος, νευρικής προέλευσης, είναι πολύ δύσκολο στη θεραπεία λόγω της περιορισμένης αναγεννητικής ικανότητας των νευρικών στοιχείων που περιέχει. Σήμερα γίνονται αξιόλογες προσπάθειες στην Αγγλία για την αντιμετώπιση βλαβών της ωχράς κηλίδας και του οπτικού νεύρου με τη χρήση εμβρυϊκού τύπου βλαστοκυττάρων. Η μέθοδος παρουσιάστηκε σε εφαρμογή σε ασθενείς στα πλαίσια του 20ου συνεδρίου Κυτταρικών Θεραπειών ISCT τον Απρίλιο του 2014 στο Παρίσι. Αν και τα εμβρυικού τύπου βλαστοκύτταρα δεν χρησιμοποιούνται στην Ιατρική φαίνεται ότι η επιστημονική ομάδα βρήκε τρόπο να τα χρησιμοποιήσει με ασφάλεια. Το Υπουργείο Υγείας το οποίο υποστηρίζει τη θεραπεία, αναμένεται να την επεκτείνει σε περισσότερους ασθενείς και με αυτό τον τρόπο θα επαναφέρει σε δραστηριότητα ασθενείς οι οποίοι δεν μπορούν σήμερα να αυτοεξυπηρετηθούν.
Οι ασθένειες των οπίσθιων χώρων του οφθαλμού οφείλονται σε κληρονομικά ι και εκφυλιστικά αίτια, όπως το γλαύκωμα, η υπέρταση και ο διαβήτης και στην πλειονότητα τους αφορούν ενήλικες.
Οι πρόσθιοι χώροι του οφθαλμού, μεσεγχυματικής προέλευσης, συνήθως πάσχουν από τραυματικά αίτια και επιδέχονται επισκευών με τη χρήση βλαστοκυττάρων. Ένα όργανο το οποίο συχνά τραυματίζεται είναι ο κερατοειδής ο οποίος χρήζει άμεσης αποκατάστασης, δεδομένου ότι αποτελεί την πύλη εισόδου του φωτός στο μάτι και τη δημιουργία της όρασης. Τραύματα του κερατοειδούς οδηγούν στη θόλωση του και ελάττωση της όρασης, η οποία στις βαρύτερες καταστάσεις οδηγεί στην μεταμόσχευση. Η μεταμόσχευση συνοδεύεται από επιπλοκές και δεν είναι η πρώτη λύση του προβλήματος. Τα μοσχεύματα του κερατοειδή είναι περιορισμένα και συνοδεύονται από υψηλά ποσοστά απόρριψης επειδή προέρχονται από ξένο δότη.
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται οι κυτταρικές θεραπείες με τη χρήση μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων για την αποκατάσταση του τραυματισμένου επιθηλίου του κερατοειδούς. Τα βλαστοκύτταρα λαμβάνονται από το λιπώδη ιστό, ποσότητας 5 gr με μικρή υποδόρια λιπεκτομή, διαχωρίζονται στο εργαστήριο, στη συνέχεια τοποθετούνται σε αυτόλογο ικρίωμα και καλύπτουν την τραυματισμένη περιοχή του κερατοειδή. Η μέθοδος είναι ασφαλής και αποτελεσματική, και οδηγεί σε πλήρη αποκατάσταση και διαύγεια του κερατοειδούς.
Εκτός από το λιπώδη ιστό μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα λαμβάνονται σε περιορισμένη ποσότητα από την σκληροκεράτια ζώνη του οφθαλμού, η οποία βρίσκεται στα όρια σκληρού και κερατοειδούς χιτώνα. Τα κύτταρα αυτά επειδή είναι λίγα σε αριθμό χρήζουν κυτταρικού πολλαπλασιασμού ώστε να επιτευχθεί αριθμός κυττάρων ανάλογος με το μέγεθος της βλάβης. Σε περιπτώσεις μεγάλης βλάβης του κερατοειδή ο αριθμός των τοπικών μεσεγχυματικών κυττάρων είναι περιορισμένος και η ποιότητα τους δεν ευνοεί τον πολλαπλασιασμό. Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται αλλογενής χρήση κυττάρων από υγιή δότη, η οποία συνοδεύεται από επιπλοκές με κυριότερη την απόρριψη λόγω χαμηλής ιστοσυμβατότητας.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε η πρώτη έγκριση σκευάσματος μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων από την σκληροκεράτια ζώνη στην Ευρώπη για τη θεραπεία των τραυματισμών του κερατοειδή. Το σκεύασμα είναι αλλογενές, αναμένεται να χρησιμοποιηθεί από μεγάλο αριθμό ασθενών και να ελαττώσει τον αριθμό των ασθενών που παραπέμπονται για μεταμόσχευση.
Πρόσφατα επίσης αναφέρθηκε επιτυχής χρήση των βλαστοκυττάρων από τον πολφό των νεογιλών δοντιών και των φρονιμιτών για την αντιμετώπιση τραυματισμών του κερατοειδή. Τα βλαστοκύτταρα του πολφού μετατράπηκαν σε επιθηλιακά κύτταρα του κερατοειδούς τα οποία κάλυψαν την τραυματισμένη περιοχή. Το επιθήλιο, η διαύγεια του κερατοειδούς και η όραση επανήλθαν και αυτό δίνει νέες δυνατότητες στην αντιμετώπιση των τραυματισμών του κερατοειδούς.