ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΛΟΓΟ ΣΗΜΕΡΑ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΝΑ ΦΥΛΑΞΕΙ ΤΑ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ
Κ ΚΟΥΖΗ-ΚΟΛΙΑΚΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ
Τα βλαστοκύτταρα είναι ένας ταχέως αναπτυσσόμενος κλάδος της επιστήμης, ο οποίος πολύ γρήγορα βρήκε εφαρμογή από την έρευνα στη χρήση στους ασθενείς. Τα ιδεώδη βλαστοκύτταρα είναι αυτά που προέρχονται από τον ίδιο τον ασθενή, είναι νεαρά και είναι υγιή. Ο άνθρωπος ανάλογα με την ηλικία του είναι επιρρεπής σε διάφορα νοσήματα, με έξαρση στα εκφυλιστικά και αυτοάνοσα, όσο μεγαλώνει. Τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται από την ομφαλοπλακουντιακή μονάδα πληρούν όλες τις προδιαγραφές του ιδεώδους μοσχεύματος, αλλά οι ενήλικες σήμερα δεν διαθέτουν τέτοιο μόσχευμα, επειδή η επιστήμη ήλθε μετά τη γέννηση τους. Για τον λόγο αυτόν η έρευνα εστιάζεται στη δημιουργία βλαστοκυττάρων που μιμούνται τις ιδιότητες των βλαστοκυττάρων της ομφαλοπλακουντιακής μονάδας, χωρίς αυτό επί του παρόντος να είναι εφικτό.
Πολύς λόγος άνευ επιστημονικού αντικειμένου έχει γίνει στη χώρα μας εκ μέρους της δημόσιας τράπεζας φύλαξης βλαστοκυττάρων μέσω δημοσιευμάτων, τα οποία κατά καιρούς ανακυκλώνονται, ενώ πλέον έχουν παύσει να έχουν επιστημονική βάση και κατευθύνονται εναντίον της ιδιωτικής φύλαξης. Σύμφωνα με τα ανακοινωθέντα στοιχεία, το 2012 στα 16 μεταμοσχευτικά κέντρα της χώρας μας πραγματοποιήθηκαν 427 μεταμοσχεύσεις αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Εξ αυτών στις 274 (64%) χρησιμοποιήθηκαν αρχέγονα κύτταρα που προέρχονταν από τον ίδιο τον ασθενή (αυτόλογες) και στις 153 (36% ) προέρχονταν από ξένο δότη (αλλογενείς). Από τις 153 αλλογενείς χρήσεις οι 78 (51%) προέρχονταν από τη δημόσια τράπεζα και οι 75 (49%) από την οικογένεια. Επομένως το 2012 στη χώρα μας οι ασθενείς και η οικογένεια τους προσέφεραν 349 αιμοποιητικά μοσχεύματα (81,7%) και η δημόσια τράπεζα 78 (18,2%).
Το 2013 στη χώρα μας πραγματοποιήθηκαν 438 μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών αρχέγονων κυττάρων, εκ των οποίων οι 260 ήταν αυτόλογες και οι 178 αλλογενείς. Από τα 178 αλλογενή αιμοποιητικά μοσχεύματα τα 85 προέρχονταν από την οικογένεια και τα 82 από τη δημόσια τράπεζα. Επομένως το 2013 η οικογένεια χορήγησε 345 μοσχεύματα (81,3%) και η δημόσια τράπεζα 82 (18,7%).
Το 2010 δημοσιεύτηκε από τον Al Gratwohl και συν στο επιστημονικό περιοδικό JAMA, ο αριθμός των μεταμοσχεύσεων που πραγματοποιήθηκαν το 2006 σε 71 χώρες από 1327 επιστημονικές ομάδες. Καταγράφηκαν όλα τα είδη των μεταμοσχεύσεων, αυτόλογων και αλλογενών που αφορούσαν τη θεραπεία κακοήθων, κληρονομικών και αυτοάνοσων ασθενειών. Το έτος αυτό πραγματοποιήθηκαν 50.417 μεταμοσχεύσεις εκ των οποίων το 57% ήταν αυτόλογες και το 43% ήταν αλλογενείς. Από τις αλλογενείς μεταμοσχεύσεις το 55,4% των βλαστοκυττάρων προέρχονταν μέσα από την οικογένεια και το 44,5% από τη δημόσια τράπεζα. Άρα η πραγματική συμμετοχή της οικογένειας το 2006 παγκόσμια στο σύνολο των μεταμοσχεύσεων ήταν 40.829 μοσχεύματα, το 86%, και της δημόσιας τράπεζας 9.588, το 14%.
Στην κλινική πράξη τα αυτόλογα ή συγγενή μοσχεύματα είναι αυτά που κατά πλειοψηφία χρησιμοποιήθηκαν στη χώρα μας αλλά και διεθνώς για τη θεραπεία κακοήθων και μη ασθενειών και επομένως θα πρέπει να υπάρχει μια σαφής, υπεύθυνη και τεκμηριωμένη ενημέρωση της κοινής γνώμης η οποία και θα λύσει το πρόβλημα της επάρκειας των μοσχευμάτων στην πηγή του, σύμφωνα με τις ανάγκες των ασθενών.
Είναι γεγονός ότι στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια οι οικογένειες έχουν προσφέρει χιλιάδες μονάδες ομφαλοπλακουντιακού αίματος στη δημόσια τράπεζα, ελάχιστες εκ των οποίων κατέληξαν προς φύλαξη.
Το 2014 στο συνέδριο της ISCT (International Society for Cellular Therapies) που έγινε στο Παρίσι ανακοινώθηκε από την Αιματολόγο Gluckman ότι παρατηρείται μια πτώση στη ζήτηση δειγμάτων από τη δημόσια τράπεζα για αλλογενείς θεραπείες. Στο φετινό συνέδριο που έγινε στη Σιγκαπούρη από 25/5-28/5/2016 ανακοινώθηκε από τον Alexander Platz, υπεύθυνο της δημόσιας τράπεζας της Δρέσδης, η οποία είναι η μεγαλύτερη και η μία εκ των τριών που υπάρχουν στη Γερμανία, συνέχιση της πτώσης των χορηγούμενων δειγμάτων από τις δημόσιες τράπεζες. Για το λόγο αυτόν προτείνει εμπορικές τακτικές και παροχή άλλων υπηρεσιών που θα προσφέρουν έσοδα στις δημόσιες τράπεζες για να συνεχίσουν τη λειτουργία τους. Η Ελλάδα διαθέτει τρεις δημόσιες τράπεζες και πρωτοτύπησε πολύ νωρίτερα, προσφέροντας ιδιωτική φύλαξη στις οικογένειες.
Ο πραγματικός λόγος της πτώσης των χορηγούμενων δειγμάτων από τις δημόσιες τράπεζες δεν είναι επειδή ελαττώθηκε ο αριθμός των ασθενών που εμφανίζουν λευχαιμία και χρίζουν μεταμόσχευσης, αλλά η στροφή προς αυτόλογες ή αλλογενείς θεραπείες από συγγενή δότη μέσα από την οικογένεια, οι οποίες είναι φιλικότερες, αποτελεσματικότερες, οικονομικότερες και με λιγότερες παρενέργειες. Οι κυτταρικές θεραπείες του καρκίνου και της λευχαιμίας με τη χρήση νέων τεχνολογιών είναι αποτελεσματικότερες εάν εφαρμόζονται σε αυτόλογα νεαρά και υγιή κύτταρα, όπως αυτά του ομφαλοπλακουντιακού αίματος και του ιστού του ομφαλίου λώρου. Όλες οι γονιδιακές θεραπείες με τις οποίες θεραπεύονται σήμερα πολλές από τις κληρονομικές ασθένειες εφαρμόζονται στα αυτόλογα βλαστοκύτταρα.
Στις δημόσιες τράπεζες απευθύνονται ασθενείς για τη θεραπεία της λευχαιμίας και μόνο, αφού εξαντληθεί η πιθανότητα ανεύρεσης συμβατού μοσχεύματος μέσα από την οικογένεια τους. Στην ιδιωτική φύλαξη υπάρχουν περισσότερες χρήσεις που αφορούν 17 ειδικότητες της ιατρικής, αλλά και στο μέλλον φαίνεται πως η έρευνα θα εξακολουθεί να εστιάζει στη δημιουργία αυτόλογων και νεαρών βλαστοκυττάρων. Αφού τέτοια κύτταρα μπορούν να συλλέγονται και να συντηρούνται κατά τον τοκετό, χωρίς να υφίστανται εργαστηριακές παρεμβάσεις, μόνο όφελος τελικά θα μπορούσαν να προσφέρουν στον ασθενή.