ΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΤΟΥ ΠΛΑΚΟΥNTA ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥ;
1. Τί προσφέρει σήμερα η φύλαξη των βλαστοκυττάρων στην οικογένεια μου;
Τα βλαστοκύτταρα του νεογέννητου παιδιού μου μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το ίδιο το παιδί, αλλά και από κάθε ιστοσυμβατό μέλος της οικογένειάς μου. Τα βλαστοκύττα του παιδιού μου είναι απόλυτα ιστοσυμβατά με το ίδιο, διότι αποτελούν μέρος του σώματός του και έχουν υψηλού βαθμού ιστοσυμβατότητα με τα αδέλφια του και τους γονείς του δεδομένου οτι η ιστοσυμβατότητα κληρονομείται. Επειδή είναι πολύ νεαρά βλαστοκύτταρα δεν απαιτείται 100% ιστοσυμβατότητα για να χορηγηθούν, εάν τα συγκρίνουμε με άλλες πηγές ενήλικων βλαστοκυττάρων, όπως τον μυελό των οστών.
2. Σε ποιές αρρώστιες μπορούν να βοηθήσουν τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα το παιδί μου;
Τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα χρησιμοποιούνται από το ίδιο το παιδί για τη θεραπεία του παιδικού καρκίνου, που συνήθως εντοπίζεται στον εγκέφαλο και στα οστά και για τη λευχαιμία. Η λευχαιμία εκδηλώνεται σε οξεία ή χρόνια μορφή. Η οξεία μορφή εκδηλώνεται στα πρώτα έτη της ζωής του παιδιού και για το λόγο αυτόν τα βλαστοκύτταρα του παιδιού πρέπει να ελέγχονται για την ύπαρξη προδιάθεσης ή προλευχαιμικών κλώνων. Όλες οι οξείες μορφές δεν συνδυάζονται με την ύπαρξη προδιάθεσης. Εάν δεν βρεθούν προλευχαιμικοί κλώνοι αυτό σημαίνει οτι ο αιτιολογικός παράγοντας που προκάλεσε τη λευχαιμία έδρασε μετά τη συλλογή των βλαστοκυττάρων, και ως εκ τούτου το παιδί μπορεί να πάρει τα δικά του βλαστοκύτταρα. Εάν σε τυχαία εξέταση για άλλους λόγους, βρεθούν προλευχαιμικοί κλώνοι στα βλαστοκύτταρα ενός παιδιού αυτό δε σημαίνει οτι το παιδί υποχρεωτικά θα αρρωστήσει από λευχαιμία. Από τα 100 παιδιά στα βλαστοκύτταρα των οποίων θα ανιχνευτούν προλευχαιμικοί κλώνοι μόνο ένα θα αρρωστήσει από λευχαιμία, ενώ τα υπόλοιπα θα καταπολεμήσουν τους κλώνους με το ανοσοποιητικό τους σύστημα οι οποίοι σιγά-σιγά θα εξαφανιστούν. Η χρόνια μορφή εκδηλώνεται σε μεγαλύτερη ηλικία, για το λόγο αυτό τα βλαστοκύτταρα δεν εξετάζονται για προδιάθεση και το άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει τα δικά του.
3. Εκτός από τις κακοήθεις ασθένειες σε ποιές άλλες περιπτώσεις μπορεί το παιδί μου να χρησιμοποιήσει τα δικά του βλαστοκύτταρα;
Η χορήγησή τους για την εγκεφαλική παράλυση αποτελεί σήμερα τη συχνότερη χρήση τους παγκόσμια. Πολλές οικογενειακές τράπεζες φύλαξης εξετάζοντας αναδρομικά τα ιατρικά ιστορικά των παιδιών που έχουν κρατήσει τα βλαστοκύτταρα τους, ενημερώνουν τους γονείς για αυτή τη θεραπεία και προχωρούν στη χορήγηση. Αξίζει να σημειώσουμε οτι ενώ αρχικά η ηλικία χορήγησης των βλαστοκυττάρων ήταν τα 2 έτη, σήμερα εξετάζοντας τα οφέλη αυτής της θεραπείας η χρήση τους επεκτάθηκε στα 8 έτη. Σε εξέλιξη βρίσκεται μια δεύτερη σημαντική εφαρμογή των βλαστοκυττάρων του πλακούντα για το ίδιο το παιδί που αφορά τον παιδικό διαβήτη. Οι πρώτες ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές και αναφέρονται παιδιά που διέκοψαν την ημερήσια χορήγηση της ινσουλίνης. Επίσης για τις αρρώστιες του ανοσοποιητικού, όπως τη νεανική ρευματοειδή αρθρίτιδα, τη νόσο του Crohn, την ελκώδη κολίτιδα και τις αγγειίτιδες χρησιμοποιούνται τα βλαστοκύτταρα του ίδιου του παιδιού.
3. Σε ποιές περιπτώσεις μπορούν τα αποθηκευμένα βλαστοκύτταρα του παιδιού μου να χρησιμοποιηθούν και από άλλα μέλη της οικογένειάς μου;
Τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ιστοσυμβατά μέλη της οικογένειας για τη θεραπεία της λευχαιμίας και του καρκίνου. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία κληρονομικών ασθενειών του αίματος, όπως η μεσογειακή αναιμία. Για τις κληρονομικές ασθένειες του αίματος σε ηλικίες άνω των 16 ετών χρησιμοποιείται σε κέντρα του εξωτερικού η γονιδιακή θεραπεία των ίδιων των βλαστοκυττάρων του ασθενούς, τα οποία στη συνέχεια χορηγούνται και έτσι αποφεύγονται οι κίνδυνοι της αλλογενούς μεταμόσχευσης.
4. Ποιές είναι οι προϋποθέσεις για να γίνει η χορήγηση μιας συλλογής βλαστοκυττάρων;
Προϋπόθεση αποτελεί η ιστοσυμβατότητα (όταν αναφερόμαστε σε μέλη της οικογένειας) και ο επαρκής αριθμός τους ανάλογα με το σωματικό βάρος του ασθενούς.
5. Είναι όλες οι λήψεις βλαστοκυττάρων επαρκείς για μια θεραπεία;
Η αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας εξαρτάται από το βάρος του ασθενούς και τον αριθμό των βλαστοκυττάρων που χορηγούνται. Ένας βαρύτερος ασθενής χρειάζεται περισσότερα βλαστοκύτταρα. Επειδή δεν γνωρίζουμε το βάρος του ασθενούς όταν θα αρρωστήσει, για το λόγο αυτό φροντίζουμε εξαρχής να συλλέγουμε τον μέγιστο αριθμό βλαστοκυττάρων. Ο πλακούντας περιέχει μια συγκεκριμένη ποσότητα αίματος, η οποία σπάνια λαμβάνεται εξ ολοκλήρου με την αρχική παρακέντηση του ομφαλίου λώρου. Για το λόγο αυτό προτείνονται και άλλοι τρόποι λήψης βλαστοκυττάρων μετά την αρχική λήψη, όπως η έκπλυση του πλακούντα, που έχουν ως σκοπό την αύξηση του αριθμού των βλαστοκυττάρων που θα χορηγηθούν τελικά στον ασθενή.
6. Είναι ασφαλή τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα ή θα υπάρξει κάποια επιπλοκή από τη χορήγησή τους;
Τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα σήμερα μετά από καταγεγραμμένες 12.000 χορηγήσεις, χωρίς παρενέργειες, θεωρούνται ασφαλή. Επειδή είναι τα βλαστοκύτταρα του παιδιού δεν υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης μολυσματικής ασθένειας, ούτε στο ίδιο, ούτε και στα άλλα μέλη της οικογένειας του.
7. Ποιά φύλαξη βλαστοκυττάρων παρέχει περισσότερη ασφάλεια στην οικογένεια μου, η οικογενειακή ή η δημόσια;
Σαφέστατα η οικογενειακή, δεδομένου οτι γνωρίζουμε την προέλευση των βλαστοκυττάρων και ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών και κληρονομικών ασθενειών του αίματος. Η ιστοσυμβατότητα σαφώς είναι καλύτερη μέσα στην οικογένεια σε σχέση με τον άγνωστο δότη και το βασικό είναι οτι μπορούμε να ελέγξουμε τα βλαστοκύτταρα της οικογένειάς μας για την ύπαρξη προδιάθεσης για λευχαιμία. Ο καλύτερα ιστοσυμβατός μετά το παιδί που έχει τα βλαστοκύτταρα είναι ο αδελφός του. 5% των υποτροπών της λευχαιμίας μετά από αλλογενή μεταμόσχευση οφείλεται σε εμφάνιση λευχαιμίας στα κύτταρα του δότη. Η ύπαρξη προλευχαιμικών κλώνων δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στην οικογενειακή και τη δημόσια φύλαξη. Επειδή στη δημόσια φύλαξη τα δείγματα φυλάσσονται ανώνυμα, σε περίπτωση που ένας δότης αρρωστήσει από λευχαιμία δεν μπορεί να αναγνωριστεί το δείγμα του και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της μεταφοράς προλευχαιμικών κλώνων στον ασθενή που θα τα πάρει. Έτσι ο ασθενής κινδυνεύει από ένα μη δυνάμενο να ελεγχθεί ξένο μόσχευμα. Επί πλέον η οικογένεια για την ανεύρεση ενός ιστοσυμβατού μοσχεύματος από δημόσια τράπεζα θα κληθεί να πληρώσει ένα υπέρογκο ποσό, σε σχέση με το κόστος της φύλαξης σε οικογενειακή τράπεζα και χωρίς καμία εγγύηση επιστροφής χρημάτων ή χορήγησης ενός άλλου μοσχεύματος σε περίπτωση απόρριψης του πρώτου, που είναι και η συνηθέστερη επιπλοκή.
8. Με βάση τα σημερινά δεδομένα τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα μπορούν να αντικατασταθούν από άλλες πηγές;
Σήμερα τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα θεωρούνται τα πιο ασφαλή, τα πιο αποτελεσματικά και τα πιο εύκολα να ληφθούν. Οι κατά καιρούς αναφερόμενες πηγές βλαστοκυττάρων που θα προέρχονται από μετατροπή κυττάρων του δέρματος σε βλαστοκύτταρα, συναντούν το σύνηθες της δημιουργίας γηρασμένων θυγατρικών βλαστοκυττάρων, τα οποία δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν και ως εκ τούτου δεν είναι αποτελεσματικά για θεραπείες, κάτω από τις σημερινές συνθήκες.
9. Πότε διατρέχω μεγαλύτερο κίνδυνο στην λευχαιμία όταν κάνω αλλογενή ή αυτόλογη θεραπεία με βλαστοκύτταρα;
Εάν στα βλαστοκύτταρα δεν ανιχνευτούν προλευχαιμικοί κλώνοι τότε η αυτόλογη χορήγηση των βλαστοκυτάρων είναι επιτυχημένη και δεν συνοδεύεται από κανένα κίνδυνο. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται περιπτώσεις παιδιών με λευχαιμία που θεραπεύτηκαν χρησιμοποιώντας τα δικά τους βλαστοκύτταρα του πλακούντα.
Αντίθετα στην αλλογενή μεταμόσχευση υπάρχουν κίνδυνοι οξείας ή χρόνιας απόρριψης του μοσχεύματος με κίνδυνο της ζωής του ασθενούς. Η χρόνια απόρριψη απαιτεί τη συνεχή λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, τα οποία έχουν πολλές παρενέργειες στον ασθενή. Έχει παρατηρηθεί οτι η αλλογενής μεταμόσχευση προκαλεί εκ νέου καρκινικούς όγκους στους μεταμοσχευθέντες. ασθενείς. Στη δημόσια τράπεζα δεν ελέγχονται ποτέ τα δείγματα για ύπαρξη προδιάθεσης για τη λευχαιμία. Επίσης πολλά κέντρα μεταμοσχεύσεων καταφεύγουν στην αυτόλογη χορήγηση βλαστοκυττάρων μετά από χημειοθεραπεία του ασθενούς και τα αποτελέσματα είναι παρόμοια με αυτά που αναφέρονται στην αλλογενή μεταμόσχευση. Ο ασθενής κερδίζει γιατί δεν έχει τις επιπλοκές της απόρριψης και επί πλέον δεν πληρώνει και δεν αγωνιά για την ανεύρεση συμβατού μοσχεύματος.
Κ Κουζή-Κολιάκου Αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής
Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Biohellenika