ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΗΛΙΚΟΙ ΔΙΑΘΕΤΟΥΝ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ
Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΛΙΑΚΟΣ, αναπληρωτής καθηγητής, πρόεδρος Τράπεζας Αρχέγονων Κυττάρων, Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών
Η φύση έχει προικίσει το νεογέννητο με βλαστοκύτταρα από το αίμα του πλακούντα, τα οποία βοηθούν την ανάπτυξή του στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Αργότερα τα βλαστοκύτταρα συγκεντρώνονται και αποθηκεύονται σε ορισμένες θέσεις στο σώμα του ενηλίκου.
Η κινητοποίηση από τις αρχικές εστίες τους είναι ελάχιστη και για τον λόγο αυτό δεν είναι εμφανής η δράση τους στην αποκατάσταση των οργάνων, αλλά και στην αντιμετώπιση της γήρανσης. Για να μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, πρέπει να απομακρυνθούν από τις εστίες τους, να διαχωριστούν και να χορηγηθούν στον ασθενή σε λειτουργική μορφή τοπικά ή συστηματικά. Η κυριότερη αποθήκη βλαστοκυττάρων στον ενήλικο είναι ο λιπώδης ιστός, ένας ιστός ο οποίος μάλιστα θεωρείται και επιβλαβής για την υγεία του ανθρώπου.
Το λίπος αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή λήψης μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων, η οποία μπορεί να μας προμηθεύσει τον μεγαλύτερο αριθμό κυττάρων από οποιαδήποτε άλλη πηγή. Με τη διαδικασία της λιποαναρρόφησης λαμβάνεται μεγάλος αριθμός κυττάρων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα ή να κρυοσυντηρηθούν και να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον. Τα βλαστοκύτταρα από το λίπος προορίζονται μόνο για αυτόλογες χρήσεις, δηλαδή από τον ίδιο τον δότη. Ετσι προστατεύονται οι ασθενείς από το φαινόμενο της οξείας ή χρόνιας απόρριψης, όταν χορηγούνται συγχρόνως με αιμοποιητικά, μη απόλυτα ιστοσυμβατά μοσχεύματα.
Οι χρήσεις των κυττάρων αυτών αφορούν είτε την αισθητική ιατρική, είτε την αποκατάσταση βλαβών οργάνων. Το δέρμα είναι ο καθρέφτης της υγείας του σώματός μας και είναι ο ιστός ο οποίος εξωτερικά δείχνει τα σημεία της γήρανσης. Η ανανέωση του δέρματος εδώ και πολλά χρόνια επιχειρείται με τοπική ενέσιμη χορήγηση ουσιών που προσδίδουν όγκο στην περιοχή που χορηγούνται. Οι ουσίες αυτές μετά από σύντομο χρονικό διάστημα αφυδατώνονται και απορροφώνται, με συνέπεια το αισθητικό αποτέλεσμα να είναι προσωρινό.
Η χορήγηση των μεσεγχυματικών κυττάρων του λίπους στην περιοχή που θέλουμε να αποκαταστήσουμε αισθητικά προσδίδει μόνιμο αποτέλεσμα, διότι τα μεσεγχυματικά κύτταρα είναι αυτά που παράγουν τα συστατικά του δέρματος, κολλαγόνο και ελαστίνη, και αναλαμβάνουν την ανανέωσή του, εξαφανίζοντας τις ρυτίδες και προσδίδοντας του νεανικη εμφάνιση.
Τα τελευταία χρόνια τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα του μυελού των ιστών χρησιμοποιούνται για την αποκατάσταση του μυοκαρδίου μετά από έμφραγμα, ισχαιμική μυοκαρδιοπάθεια και γενικότερα για την αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας. Πριν τα βλαστοκύτταρα χορηγηθούν σε ασθενείς δοκιμάστηκαν για αρκετά χρόνια σε πειραματικές μελέτες, οι οποίες απέδειξαν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Σήμερα σε καρδιοχειρουργικά κέντρα της χώρας μας εφαρμόζεται αυτή η θεραπεία, η οποία στο μέλλον θα συνδυάζεται με όλες τις επεμβάσεις by-pass, την τοποθέτηση stent και την εκτομή αθηρωματικών πλακών από τις καρωτίδες. Η χορήγηση των βλαστοκυττάρων βοηθά αφ ενός μεν στην άμεση επούλωση του ενδοθηλίου και στην προστασία των στεφανιαίων αγγείων από μελλοντικές αθηρωματικές βλάβες και αφ ετέρου στον περιορισμό της έκτασης του εμφράγματος και στη διατήρηση της ακεραιότητας το μυοκαρδίου. Επίσης η μέθοδος έχει συνδυαστεί και με την τοποθέτηση τεχνητής καρδιάς και αυτό αποτέλεσε παγκόσμια πρωτοπορία για τη χώρα μας.
Από τα εγκαύματα ως την οστεοαρθρίτιδα
Τα βλαστοκύτταρα του λιπώδους ιστού χρησιμοποιούνται στη θεραπεία εγκαυμάτων, διαβητικών ελκών και ελκών κατακλίσεων. Η αποκατάσταση αυτών των δυσίατων τραυμάτων είναι εντυπωσιακή και γρήγορη, αλλά και η βελτίωση της γενικότερης εικόνας των ασθενών είναι αισθητή, λόγω της ελάττωσης της απορρόφησης τοξικών ουσιών από τους κατεστραμμένους ιστούς.
Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων, η οποία ταλαιπωρεί μεγάλο και παραγωγικό κομμάτι της κοινωνίας με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Τα τελευταία χρόνια δοκιμάζονται τα βλαστοκύτταρα του λίπους στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας με σημαντική βελτίωση της λειτουργίας της άρθρωσης και ελάχιστη επιβάρυνση στον ασθενή. Συντριπτικά κατάγματα επίσης έχουν αποκατασταθεί με ελάχιστες επεμβάσεις και με μόνη τη χρήση βλαστοκυττάρων.
Μεσεγχυματικού τύπου βλαστοκύτταρα επίσης υπάρχουν στα νεογιλά δόντια των παιδιών και στους φρονιμίτες και χρησιμοποιούνται για αποκατάσταση των γνάθων και των σκελετικών βλαβών του προσώπου, την αναγέννηση του πολφού στις περιπτώσεις των απονευρώσεων και πειραματικά σε νευροεκφυλιστικές παθήσεις.
Η διαδικασία λήψης και χορήγησης των μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων είναι ασφαλής, εύκολη, αποτελεσματική και ελάχιστα επεμβατική για τον ασθενή και για τον λόγο αυτό σήμερα αλλά και στο άμεσο μέλλον θα τύχουν ευρείας χρήσης και αποδοχής.
Ελπίδες για θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης
Οι ισχαιμικές βλάβες του εγκεφάλου, οι οποίες ενοχοποιούνται για την εγκεφαλική παράλυση και τον αυτισμό, αποτελούν αντικείμενο κλινικών μελετών και τη μοναδική ελπίδα θεραπείας για την οικογένεια.
Για την εγκεφαλική παράλυση, της οποίας η διάγνωση γίνεται σε μικρή ηλικία, σήμερα χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα του πλακούντα, διότι τα παιδιά αυτά είναι μικρής ηλικίας και διαθέτουν τα ανάλογα βλαστοκύτταρα. Μετά τη θεραπεία της λευχαιμίας, η δεύτερη σε συχνότητα χρήση των βλαστοκυττάρων αφορά τη θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης.
Για την περίπτωση του αυτισμού σήμερα δεν υπάρχουν δημοσιευμένα αποτελέσματα, ούτε εν εξελίξει κλινικές μελέτες σχετικά με θεραπευτικές χρήσεις βλαστοκυττάρων. Παρ όλα αυτά μεμονωμένες μελέτες έχουν αποδείξει τη χρησιμότητα αυτών των κυττάρων στην περίπτωση του αυτισμού. Τα αυτιστικά παιδιά, τα οποία δεν έχουν βλαστοκύτταρα από τον πλακούντα, υποβάλλονται σε λιποαναρρόφηση παρουσία ομάδας εξειδικευμένων γιατρών, η οποία περιλαμβάνει πλαστικό χειρουργό, παιδοχειρουργό, παιδίατρο, παιδοψυχολόγο και αναισθησιολόγο. Από το υλικό της λιποαναρρόφησης απομονώνονται και κρυοσυντηρούνται τα βλαστοκύτταρα τα οποία μπορούν να χορηγηθούν άμεσα μετά την ολοκλήρωση των ποιοτικών ελέγχων. Η ποσότητα των βλαστοκυττάρων που απομονώνεται από τον λιπώδη ιστό είναι μεγάλη, εξαρτάται από την ποσότητα του υλικού της λιποαναρρόφησης και χορηγείται σε δύο ή περισσότερες δόσεις.
Για τα αυτιστικά παιδιά η λιποαναρρόφηση αποτελεί τη μοναδική ευκαιρία θεραπευτικής παρέμβασης, επί ελλείψεως του ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Πολύ σύντομα μετά τη χορήγηση των βλαστοκυττάρων τα παιδιά εμφανίζουν σαφή σημεία αλλαγής της συμπεριφοράς τους και έναρξη ένταξής τους στην οικογένεια.
Η θεραπεία της πνευμονικής ίνωσης με βλαστοκύτταρα του λιπώδους ιστού είναι μια άλλη κλινική μελέτη, η οποία πραγματοποιείται στη χώρα μας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης και βελτιώνει την πνευμονική λειτουργία των ασθενών. Οι ασθενείς αυτοί καταλήγουν σε βασανιστική έλλειψη οξυγόνου, λόγω της χρόνιας καταστροφής και μη αποκατάστασης των πνευμόνων. Η χορήγηση των βλαστοκυττάρων του λίπους αναστέλλει τη συνεχιζόμενη καταστροφή του πνεύμονα και σταδιακά αποκαθιστά τις βλάβες των κυψελίδων.