ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ
Το μυοσκελετικό σύστημα περιέχει διαφορετικά είδη ιστών και συχνά υπόκειται σε τραυματικές και εκφυλιστικές βλάβες. Το οστέινο τμήμα του σκελετού έχει έντονη αναπλαστική ικανότητα και αποκαθιστά τα κατάγματα, ιδιότητα η οποία ελαττώνεται με τν πάροδο της ηλικίας. Οι μυς, οι τένοντες και οι σύνδεσμοι δεν έχουν αναγεννητικές ιδιότητες και στους τραυματισμούς και τις ρευματικές παθήσεις η θεραπεία είναι συμπτωματική και όχι αποκατάστασης. Ανάλογη ανταπόκριση έχουν και οι χόνδροι. Ο οξύς και χρόνιος επιμένων πόνος και η αναπηρία αποτελούν χαρακτηριστικά των μυοσκελετικών παθήσεων και κλασικά αντιμετωπίζονται με λήψη αντιφλεγμονωδών φαρμάκων σε χρόνια βάση με τις ανάλογες παρενέργειες. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται παράγωγα του αίματος και βλαστοκύτταρα για την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου και την αποκατάσταση της συνέχειας των ιστών της άρθρωσης.
Πολύ πριν τις εφαρμογές στον άνθρωπο οι μέθοδοι αυτές έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία στα άλογα τα οποία συχνά υποφέρουν από τραυματισμούς, οι οποίοι παλαιότερα οδηγούσαν ακόμα και σε ευθανασία του ζώου. Οι τραυματισμοί αυτοί σήμερα από τους απλούστερους έως και τους πλέον σύνθετους αντιμετωπίζονται με τη χρήση παραγόντων του αίματος και των βλαστοκυττάρων.
Τα παράγωγα του αίματος προέρχονται από ειδική επεξεργασία περιφερικού αίματος και χρησιμοποιούνται τοπικά για ελάττωση της φλεγμονής και του πόνου της άρθρωσης, του τένοντα ή του μυ. Το γνωστότερο παράγωγο του αίματος είναι το PRP (Platelet Rich Plasma), το οποίο περιέχει αυξητικούς και αντιφλεγμονώδεις παράγοντες και χρησιμοποιείται για την αποκατάσταση περιορισμένων βλαβών του χόνδρου και των συνδέσμων, την ανακούφιση από τα τοπικά συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας και τεντονίτιδας, καθώς και τον χρόνιο πόνο. Εφαρμόζεται με επιτυχία στην αρθρίτιδα του ώμου και προλαμβάνει την μετάπτωσή της σε χρονιότητα, στην οστεοαρθρίτιδα του γόνατος σε ασθενείς που δεν ενδείκνυται η χειρουργική θεραπεία, στην τενοντοπάθεια του αχίλλειου και επιγονατιδικού τένοντα, την επικονδυλίτιδα του αγκώνα, την ορογονοθυλακίτιδα του μείζονα τροχαντήρα, την άκανθα της πτέρνας, σε μυϊκούς τραυματισμούς και στα διαστρέμματα. Βοηθάει στην επούλωση των διαβητικών ελκών και την αποκατάσταση δερματικών τραυματισμών. Η μέθοδος αυτή είναι άμεσα αποτελεσματική, ασφαλής και με χαμηλό κόστος. Μπορεί να επαναλαμβάνεται και δεν υπάρχουν παρενέργειες.
Εδώ και αρκετά χρόνια σε νεαρούς ασθενείς που πάσχουν από τραυματική κάκωση του χόνδρου λαμβάνεται με αρθροσκόπηση τμήμα υγιούς χόνδρου, το οποίο μεταφέρεται και επεξεργάζεται στο εργαστήριο. Από το τμήμα αυτό απομονώνονται υγιή χονδροκύτταρα τα οποία καλλιεργούνται με σκοπό τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την επίτευξη ενός αριθμού ανάλογου με την έκταση της βλάβης που θέλουμε να αποκατασταθεί. Στη συνέχεια τα χονδροκύτταρα συνδέονται σε ειδικά ικριώματα, για την σταθεροποίησή τους, και αρθροσκοπικά τοποθετούνται στο πάσχον τμήμα του χόνδρου. Τα χονδροκύτταρα στη συνέχεια αποκτούν συνοχή με τον υπόλοιπο χόνδρο και τελικά ο χόνδρος λειτουργεί φυσιολογικά. Η μέθοδος αυτή είναι επιτυχής σε νεαρά και όχι σε ηλικιωμένα άτομα, λόγω της περιορισμένης δυνατότητας του πολλαπλασιασμού των χονδροκυττάρων, η οποία ελαττώνεται με την πάροδο της ηλικίας.
Η εφαρμογή αυτόλογων χονδροκυττάρων για τη θεραπεία αρθρικών βλαβών χρησιμοποιείται με επιτυχία τα τελευταία τουλάχιστον 10 χρόνια. Μέχρι πρόσφατα η παρασκευή των χονδροκυττάρων γινόταν σε εργαστήρια του εξωτερικού στα οποία μεταφέρονταν η βιοψία του χόνδρου και μετά από καλλιέργεια και ανάπτυξη τα χονδροκύτταρα επέστρεφαν στην Ελλάδα για την χορήγηση στον ασθενή. Η διαδικασία μεταφοράς ιστών και κυττάρων πάντα είναι επιβαρυντική για την βιωσιμότητα των κυττάρων. Σήμερα η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται και στη χώρα μας και μάλιστα με σημαντικά χαμηλότερο κόστος.
Μεγάλες κλινικές μελέτες σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος ηλικίας 16-49 ετών στους οποίους χορηγήθηκαν αυτόλογα χονδροκύτταρα έδειξαν ότι το 83% των ασθενών εμφάνισε σημαντική βελτίωση και βαθμιαία επιδιόρθωση της αρθρικής βλάβης στην πενταετία. Περαιτέρω μελέτες, έδειξαν πως η βελτίωση της κλινικής εικόνας των ασθενών έγινε πιο εμφανής ένα χρόνο μετά τη θεραπεία και διατηρήθηκε ακόμα και δέκα χρόνια μετά από αυτή. Τα χονδροκύτταρα επίσης χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της αρθρίτιδας του ώμου και του αστραγάλου, του γόνατος και του ισχίου καθώς και στην αποκατάσταση τραυματικών βλαβών των ανωτέρω αρθρώσεων.
Σήμερα τα χονδροκύτταρα χορηγούνται μέσα σε υποστρώματα-ικριώματα, τα οποία μιμούνται με μεγάλη ακρίβεια τη θεμέλια ουσία του αρθρικού χόνδρου. Η ανάπτυξη των κατάλληλων υποστρωμάτων αποτελεί μια άλλη μεγάλη επιστήμη της μηχανικής των ιστών με ιδιαίτερη άνθηση τα τελευταία χρόνια. Η χρήση των υποστρωμάτων αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο της ιατρικής για την αποκατάσταση των αρθρικών βλαβών τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα και βελτίωσε σημαντικά τα αποτελέσματα των κυτταρικών θεραπειών αποκατάστασης του χόνδρου.
Τα τελευταία χρόνια για την αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας σε ηλικιωμένους ασθενείς ή και σε εκείνους που δεν αναπτυχθεί τελικά ικανός αριθμός χονδροκυττάρων μετά καλλιέργεια, ανάλογος της έκτασης της βλάβης, γίνεται χρήση βλαστοκυττάρων. Τα βλαστοκύτταρα λαμβάνονται από το λιπώδη ιστό με λιποαναρρόφηση και είτε χορηγούνται με την αρχέγονη μορφή τους είτε πρώτα μετατρέπονται σε χονδροκύτταρα και εν συνεχεία χορηγούνται. Το λίπος συγκεντρώνεται στις αποθήκες του σώματος, από τις οποίες και αφαιρείται με τοπική αναισθησία με μια ασφαλή διαδικασία, η οποία δεν απαιτεί νοσηλεία του ασθενή. Το λίπος αποτελεί την πλουσιότερη πηγή μεσεγχυματικών κυττάρων, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να κρυοσυντηρούνται και να χρησιμοποιούνται τμηματικά σε μελλοντικές χρήσεις.
Η χρήση του λίπους για τη λήψη βλαστοκυττάρων είναι παλιά και ασφαλής μέθοδος και έχει βοηθήσει σημαντικό αριθμό ασθενών. Η χρήση των κυττάρων αυτών προσφέρει ανακούφιση και βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης κατά 50% στα 2/3 των ασθενών, ενώ το 40% εμφανίζει βελτίωση σε ποσοστό 75% στα επόμενα 1-2 έτη. Τα αποτελέσματα αυτά αναφέρονται στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Μόνο το 8% των ασθενών αυτών χρειάστηκε να καταφύγει σε ολική αρθροπλαστική δύο έτη μετά τη χρήση των βλαστοκυττάρων.
Τα πλεονεκτήματα της χρήσης των κυτταρικών θεραπειών της οστεοαρθρίτιδας είναι ότι οι ασθενείς κινητοποιούνται γρήγορα, εντός 24 ωρών από την ενδοαρθρική χορήγηση και δεν νοσηλεύονται στο νοσοκομείο. Δεν παρουσιάζουν επιπλοκές, όπως φλεβικές θρομβώσεις και πνευμονική εμβολή, οι οποίες αποτελούν συχνή και απειλητική για τη ζωή επιπλοκή ασθενών που υποβλήθηκαν σε ολική αρθροπλαστική. Τα βλαστοκύτταρα προέρχονται από τον ίδιο τον ασθενή και δεν υπάρχει κίνδυνος απόρριψης ή άλλων επιπλοκών λόγω ασυμβατότητας.
Κ ΚΟΥΖΗ-ΚΟΛΙΑΚΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΘ