VSELs ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΣΤΟ ΟΜΦΑΛΙΚΟ ΑΙΜΑ. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Κ ΚΟΥΖΗ-ΚΟΛΙΑΚΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΘ
Οι θεραπευτικές χρήσεις των βλαστοκυττάρων αποδεικνύονται όλο και πιο αποτελεσματικές, δεδομένου ότι αξιολογούνται και συγκρίνονται μεταξύ τους τα αποτελέσματα ανεξάρτητων κλινικών μελετών. Επίσης δημοσιεύονται τα αποτελέσματα νέων κλινικών μελετών και νέα ερευνητικά πεδία ανοίγονται, τα οποία θα τεθούν σε κλινικές εφαρμογές τα επόμενα χρόνια.
Πηγές λήψεις των βλαστοκυττάρων που χρησιμοποιούνται στις παραπάνω μελέτες είναι το ομφαλικό αίμα, ο ιστός του ομφαλίου λώρου και ο μυελός των οστών. Μετά την καθιέρωση των βλαστοκυττάρων στη θεραπεία των κακοήθων ασθενειών, μία νέα ομάδα ασθενειών φαίνεται ότι αντιμετωπίζεται με επιτυχία με τα βλαστοκύτταρα του ομφαλικού αίματος και του μυελού των οστών. Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει βλάβες του εγκεφάλου, οι οποίες δημιουργούνται λόγω κακής οξυγόνωσης των νευρικών κυττάρων, στα πλαίσια της περιγεννητικής ασφυξίας ή του εγκεφαλικού επεισοδίου. Η περιγεννητική ασφυξία και η μακρόχρονη παραμονή στη θερμοκοιτίδα μπορεί να συνοδεύεται από συμπτώματα εγκεφαλικής παράλυσης, διαταραχών της συμπεριφοράς, βρογχοπνευμονικής δυσπλασίας και διαταραχών της όρασης. Στους ενήλικες η απόφραξη ενός εγκεφαλικού αγγείου συνοδεύεται από αντίστοιχες νευρολογικές εκδηλώσεις.
Τα τελευταία χρόνια στα παιδιά τα οποία γεννιούνται σε συνθήκες ασφυξίας προκειμένου να αποφευχθούν συμπτώματα εγκεφαλικής παράλυσης χορηγούνται προληπτικά τα αυτόλογα βλαστοκύτταρα του ομφαλίου αίματος τις πρώτες ημέρες της ζωής τους. Δημοσιευμένες μελέτες αποτελεσμάτων κλινικών μελετών ένα χρόνο μετά τη γέννηση τους έδειξαν σημαντική προστασία του εγκεφάλου σε σχέση με νεογνά στα οποία δεν χορηγήθηκαν βλαστοκύτταρα. Σε μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποιείται το ομφαλικό αίμα στα πρώτα έτη της ζωής, μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Η θεραπεία αυτή τα τελευταία χρόνια έχει επεκταθεί και σε παιδιά με στοιχεία συμπεριφοράς στο φάσμα του αυτισμού, τα οποία αναπτύχθηκαν σε έδαφος υποξαιμίας του εγκεφάλου. Επειδή έχει ολοκληρωθεί ένας σημαντικός αριθμός θεραπειών και δημοσιευμένων αποτελεσμάτων, γίνεται πλέον σύγκριση των κλινικών μελετών μεταξύ τους καθώς και των αποτελεσμάτων που προσφέρει η κάθε μία, ώστε να τεθούν τα πρότυπα αυτής της θεραπείας.
Το Πανεπιστήμιο του Χιούστον πρόσφατα ανακοίνωσε τη δική του κλινική μελέτη σε παιδιά και ενήλικες σχετικά με τη θεραπεία τραυματικών βλαβών του εγκεφάλου, είτε λόγω ανοξαιμίας, είτε λόγω αγγειακής απόφραξης, είτε λόγω τραυματισμού με τη χρήση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων του μυελού των οστών και του ομφαλικού αίματος. Η μελέτη αυτή εστιάζει στην αξιολόγηση της αντιφλεγμονώδους και ανοσορυθμιστικής δράσης που ασκούν τα βλαστοκύτταρα στην περιοχή της εγκεφαλικής βλάβης, τα οποία προστατεύουν τα νευρικά κύτταρα από την παρατεταμένη και καταστροφική δράση της μικρογλοίας. Τον ίδιο μηχανισμό δράσης χρησιμοποιούν και τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα στις περιπτώσεις σηψαιμίας.
Η μετα-ανάλυση των κλινικών μελετών έδειξε ότι η χρήση των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων είναι ασφαλής και αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των επιπλοκών της υποξαιμίας του κεντρικού νευρικού συστήματος. Οι μελέτες επίσης έχουν καταλήξει στη χρήση κοινών πρωτοκόλλων και μεθόδων αξιολόγησης, ώστε η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της μεθόδου να είναι η μέγιστη δυνατή. Η δε χρήση των βλαστοκυττάρων του ομφαλικού αίματος στα πρόωρα βελτιώνει τη λειτουργία των πνευμόνων και την όραση.
Το ομφαλικό αίμα θεωρητικά περιέχει βλαστοκύτταρα από κάθε όργανο και ιστό του ανθρώπινου σώματος. Συνεχώς ανακαλύπτονται καινούριοι πληθυσμοί οι οποίοι ερευνώνται συστηματικά. Τα τελευταία χρόνια από το ομφαλικό αίμα απομονώθηκε μια κυτταρική σειρά, η πλέον αρχέγονη όλων των βλαστοκυττάρων που συλλέγονται μετά τη γέννηση, η οποία έχει χαρακτηριστικά εμβρυικών κυττάρων και μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο πεδίο έρευνας και εφαρμογών. Τα κύτταρα αυτά λόγω του μικρού μεγέθους που έχουν, ήταν δύσκολο να διαχωριστούν από το ομφαλικό αίμα, με μια τροποποίηση των πρωτοκόλλων σήμερα συλλέγονται και φυλάσσονται ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα είδη. Τα κύτταρα αυτά ονομάζονται Πολύ Μικρά Εμβρυϊκού Τύπου Βλαστοκύτταρα και σήμερα από τα κύτταρα αυτά στο εργαστήριο έχουν δημιουργηθεί αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα, σπερματοζωάρια, ωάρια, ηπατικά κύτταρα και κύτταρα των πνευμόνων. Η σημασία αυτών των κυττάρων αναμένεται να είναι μεγάλη, δεδομένου ότι θα μπορεί να αυξηθεί ο αριθμός των αιμοποιητικών κυττάρων στις περιπτώσεις που αυτά δεν επαρκούν για το σωματικό βάρος του ασθενή, αλλά και να δημιουργηθούν ωάρια και σπερματοζωάρια ώστε να μην χρειάζονται δότες και επίσης να βελτιωθεί η λειτουργία των οργάνων ώστε σε λιγότερες περιπτώσεις αυτά να καταλήγουν στη μεταμόσχευση.
Πρόσφατα δημοσιεύτηκαν αποτελέσματα της γονιδιακής θεραπείας της μεσογειακής αναιμίας με τη χρήση των ίδιων των βλαστοκυττάρων των ασθενών, τα οποία αφού διορθώθηκαν γονιδιακά επαναχορηγήθηκαν στον ίδιο τον ασθενή. Η επιλογή των αυτόλογων βλαστοκυττάρων σε σχέση με τα αλλογενή, είναι πλέον ασφαλής, διότι δεν υπάρχει κίνδυνος να απορριφθούν και η διόρθωση των πασχόντων βλαστοκυττάρων είναι προτιμότερη από την αναζήτηση συμβατού δότη, όπως γινόταν παλαιότερα. Στη θεραπεία αυτή πρωτοστατεί εδώ και χρόνια το νοσοκομείο Necker της Γαλλίας, το οποίο και στο παρελθόν έχει δημοσιεύσει ανάλογα αποτελέσματα. Στη θεραπεία αυτή συνεργάστηκαν οκτώ νοσοκομεία και ερευνητικά κέντρα στον κόσμο, τέσσερα νοσοκομεία στη Γαλλία και μετείχαν 22 ασθενείς με μεσογειακή αναιμία. Ένας εκ των ασθενών διέκοψε τις μεταγγίσεις, στους εννέα ελαττώθηκε κατά 73% ο συνολικά ετήσια μεταγγιζόμενος όγκος αίματος και οι υπόλοιποι ασθενείς κάνουν σποραδικές μεταγγίσεις. Κανένας εκ των ασθενών δεν εμφάνισε παρενέργειες. Η μέθοδος μπορεί να επαναληφθεί ώστε να διορθωθεί και ο υπόλοιπος παθολογικός πληθυσμός που παραμένει στον μυελό των οστών μετά την αρχική θεραπεία. Όλα αυτά τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά και αναμένεται οι γονιδιακές θεραπείες να επεκταθούν και σε άλλες κληρονομικές ασθένειες, στις οποίες ανιχνεύεται το πάσχον γονίδιο.
Τα αυτόλογα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται στη θεραπεία αυτοάνοσων παθήσεων με τις περισσότερες εφαρμογές στη σκλήρυνση κατά πλάκας. Επειδή η φαρμακευτική αγωγή δεν έχει την ίδια ανταπόκριση σε όλους τους ασθενείς και ιδιαίτερα στις επιθετικές περιπτώσεις, για το λόγο αυτόν γίνεται χρήση βλαστοκυττάρων μετά από χημειοθεραπεία. Η χρήση της χημειοθεραπείας αποσκοπεί στην ελάττωση της δραστικότητας του ανοσοποιητικού και στη συνέχεια την επαναρρύθμιση του σε χαμηλότερα επίπεδα. Η μέθοδος αυτή θεωρείται η πλέον αποτελεσματική και εφαρμόζεται σε πολλά αυτοάνοσα νοσήματα τα οποία δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική θεραπεία. Σε ορισμένα αυτοάνοσα επίσης χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά και τα αυτόλογα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα, τα οποία είναι ασφαλή και δεν έχουν τις παρενέργειες των βιολογικών παραγόντων.
Η Biohellenika ελέγχθηκε στις 16/12/2020 και 17/12/2020 διαδικτυακά για την συνέχιση της διεθνούς διαπίστευσης από την ΑΑΒΒ (American Association of Blood Banks). Η αξιολόγηση λόγω της πανδημίας έγινε διαδικτυακά και διήρκεσε περισσότερο από τον κανονικό χρόνο λόγω της εξ αποστάσεως διαδικασίας. Η Biohellenika ολοκλήρωσε με επιτυχία τη διήμερη διαδικασία της αξιολόγησης και συνεχίζει να ανήκει στις διεθνώς διαπιστευμένες τράπεζες βλαστοκυττάρων. Είναι η 6η κατά σειρά επιτυχής αξιολόγηση της Biohellenika από την ΑΑΒΒ και η ανανέωση της θα γίνει το 2022.
Η Biohellenika είναι μία από τις λίγες τράπεζες στην Ευρώπη η οποία διαθέτει για τόσα χρόνια τη διεθνή διαπίστευση από την ΑΑΒΒ, την οποία ανανεώνει ανελλιπώς από το 2010.
Βρίσκεται επίσης στη διαδικασία της διαπίστευσης από την FACT NetCord, η οποία είναι μία άλλη διεθνής διαπίστευση, η οποία περιλαμβάνει και την αλλογενή χρήση των βλαστοκυττάρων.
Επίσης είναι πιστοποιημένη από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) για όλες τις από το νόμου προβλεπόμενες εξετάσεις, οι οποίες απαιτούνται για τη φύλαξη των βλαστοκυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος.
Η εταιρεία επίσης ολοκληρώνει τις διαδικασίες GMP (Good Manufacturing Practice) για την εξέλιξη της σε τράπεζα Ιστών και εταιρεία Βιοτεχνολογίας.
Στα εργαστήρια μας πραγματοποιούνται εξετάσεις για τον κορωνοϊό που προκαλεί την τρέχουσα πανδημία.
Χρησιμοποιούμε τα πιστοποιημένα αντιδραστήρια της εταιρείας Roche, με όριο ευαισθησίας τα 10 σωματίδια του ιού. Στην πράξη αυτό σημαίνει οτι ανιχνεύονται και οι ασυμπτωματικοί ασθενείς και οι ασθενείς που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της νόσου.
Προσφέρουμε δύο είδη τεστ για τη διάγνωση της μόλυνσης από τον κορωνοϊό. Το μοριακό τεστ στο οποίο χρησιμοποιείται η μέθοδος PCR, το οποίο ανιχνεύει την παρουσία του ιού στο σώμα μας και την μεταδοτικότητα του. Το δεύτερο τεστ είναι το τεστ των αντισωμάτων, το οποίο ανιχνεύει την ύπαρξη ανοσίας έναντι του ιού από παλαιότερη ή πρόσφατη λοίμωξη. Δεν γνωρίζουμε σήμερα τη διάρκεια της ανοσίας και την προστασία που προσφέρει έναντι νέας μόλυνσης από τον ιό.
Το τεστ λαμβάνεται από την περιοχή του φάρυγγα ή της ρινικής κοιλότητας, ή και των δύο κατά την εκτίμηση του γιατρού της εταιρείας που λαμβάνει το δείγμα. Τα αποτελέσματα παραδίδονται είτε αυθημερόν, είτε εντός 24 ωρών, ανάλογα με την ώρα προσέλευσης.
Η εταιρεία διαθέτει ομάδα εξοπλισμένη για λήψη δειγμάτων Covid 19 στους χώρους των επιχειρήσεων και στα εργαστήρια της.
Ενημέρωση προστασίας για τον SARS–CoV-2
Τι είναι COVID-19 και τι SARS–CoV-2; Ο νέος κορωνοϊός-2019 ονομάζεται SARS-CoV-2, ενώ η ασθένεια που προκαλεί ονομάζεται COVID-19. O ιός ανιχνεύθηκε πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 2019 στην περιοχή Γουχάν της Κίνας και έκτοτε έως σήμερα έχει διασπαρεί σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί ένα νέο στέλεχος κορωνοϊού που μέχρι τότε δεν είχε απομονωθεί στον άνθρωπο.
Ποια συμπτώματα είναι συμβατά με COVID-19;
Τα συμπτώματα εμφανίζονται 2-14 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό (συνήθως 3-7 ημέρες).
Ποιος είναι ο τρόπος μετάδοσης του ιού; Ο SARS-Cov-2 μεταδίδεται κυρίως μέσω σταγονιδίων, που προέρχονται από τον σίελο, τις ρινικές εκκρίσεις ή τη βρογχική απόχρεμψη και παράγονται όταν ο ασθενής έρχεται σε στενή επαφή με τους άλλους, βήχει ή φτερνίζεται. Για την αποφυγή της μετάδοσης είναι πολύ σημαντική η εφαρμογή μέτρων ατομικής υγιεινής.
Πότε μια περίπτωση της νόσου θεωρείται περισσότερο μεταδοτική; Ένα περιστατικό θεωρείται περισσότερο μεταδοτικό όταν εμφανίζει συμπτώματα, αλλά θα μπορούσε να είναι μεταδοτικό και στην ασυμπτωματική φάση. Δεν γνωρίζουμε το ποσοστό των ασυμπτωματικών κρουσμάτων, ούτε τον ακριβή ρόλο που παίζουν στη μετάδοση του SARS-CoV-2, πιθανολογείται όμως πως είναι μικρότερη από αυτήν των συμπτωματικών περιπτώσεων της νόσου.
Ποια είναι τα συμπτώματα της COVID-19 λοίμωξης; Τα κύρια συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν τα κατωτέρω: πυρετός, βήχας, πονόλαιμος, αρθραλγίες, μυαλγίες, καταβολή, δυσκολία στην αναπνοή και ανοσμία.
Μπορεί ο COVID-19 να μεταδοθεί από άτομο που δεν εμφανίζει συμπτώματα; Με βάση πρόσφατες αναφορές η μετάδοση του COVID-19 είναι πιθανή από άτομα που έχουν μολυνθεί από τον ιό, αλλά δεν εμφανίζουν ακόμα σοβαρά συμπτώματα. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, υπεύθυνα για την εξάπλωση του ιού είναι κυρίως τα άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα.
Πόσοι ασθενείς εμφανίζουν σοβαρή νόσο; Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν ήπια νόσο. Σε περίπτωση βαρύτερης νόσησης, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει σοβαρή πνευμονία και να χρειαστεί νοσηλεία σε νοσοκομείο.
Ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο; Τα άτομα που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου (π.χ. ηλικιωμένοι, καρδιοπαθείς, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, ηπατοπάθειες ή πνευμονοπάθειες) είναι πιθανότερο να εμφανίσουν σοβαρή νόσο.
Πότε πρέπει κάποιος να ελεγχθεί για COVID-19;
Εάν έχει :
Οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού (αιφνίδια έναρξη νόσου, με τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω συμπτώματα: πυρετό, βήχα, δύσπνοια), με ή χωρίς ανάγκη νοσηλείας
ΚΑΙ
Τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω επιδημιολογικά κριτήρια, εντός των τελευταίων 14 ημερών πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων:
· Στενή επαφή με πιθανό ή επιβεβαιωμένο κρούσμα λοίμωξης από SARS-CoV-2 (συμπτωματικό ή ασυμπτωματικό)
ή
· Ιστορικό ταξιδιού σε πληττόμενες από SARS-CoV-2 περιοχές με βάση τα τρέχοντα επιδημιολογικά δεδομένα
Κάθε ύποπτο κρούσμα θα πρέπει να υποβάλλεται ΑΜΕΣΑ σε εργαστηριακό έλεγχο για τον ιό SARS-CoV-2.
Ενέργειες εάν κάποιος εμφανίσει συμπτώματα συμβατά με λοίμωξη COVID-19 κατά την διάρκεια παραμονής του στην εταιρεία:
Εάν η κατάστασή του/της δεν επιτρέπει την αποχώρησή του/της,
Στον χώρο που φιλοξενείται προσωρινά το κρούσμα εφαρμόζονται:
Η εταιρεία είναι υπεύθυνη για τον ορισμό του χώρου και για την επάρκεια των ατομικών μέτρων προστασίας. Για οποιαδήποτε απορία ή ό,τι άλλο ήθελε προκύψει, επικοινωνεί με τον γιατρό εργασίας.
Μετά την αποχώρηση του ύποπτου κρούσματος από την εταιρεία
Ενέργειες εάν εργαζόμενος ενημερώσει την εταιρεία ότι εμφάνισε συμπτώματα συμβατά με λοίμωξη COVID-19 ενώ ευρίσκετο στο σπίτι:
Αν το μοριακό τεστ βγει θετικό:
Κλείσιμο εργαστηρίων
Απολύμανση χώρων
Μοριακό τεστ σε όλες τις στενές επαφές του κρούσματος
Περιορισμός στο σπίτι (καραντίνα) όλων των στενών επαφών.
Πότε θα επιστρέψει στην εταιρεία εργαζόμενος που έχει διάγνωση COVID-19 ή που έχει έκθεση υψηλού κινδύνου (στενή επαφή) σε επιβεβαιωμένο κρούσμα
Σε περίπτωση που το μοριακό τεστ για τον νέο κορωνοϊό είναι αρνητικό
Οδηγίες ατομικής υγιεινής
· Παραμονή κατ’ οίκον και αποχή από την εργασία οποιουδήποτε ατόμου εμφανίζει συμπτώματα λοίμωξης αναπνευστικού.
· Αποφυγή στενής επαφής, εφόσον αυτό είναι δυνατό, με οποιοδήποτε άτομο εμφανίζει συμπτώματα από το αναπνευστικό, όπως βήχα ή πταρμό.
· Αποφυγή επαφής χεριών με τα μάτια, τη μύτη και το στόμα για τη μείωση του κινδύνου μόλυνσης.
· Αποφυγή κοινής χρήσης μολυβιών, στυλό, μαρκαδόρων και άλλων προσωπικών αντικειμένων.
· Σε βήχα ή πταρμό, κάλυψη της μύτης και του στόματος με το μανίκι στο ύψος του αγκώνα ή με χαρτομάντηλο, απόρριψη του χρησιμοποιημένου χαρτομάντηλου στους κάδους απορριμμάτων και επιμελές πλύσιμο των χεριών.
· Απαγορεύεται οι φοιτητές να πίνουν νερό απευθείας από τη βρύση με το στόμα.
· Τακτικό και επιμελές πλύσιμο των χεριών με υγρό σαπούνι και νερό, για τουλάχιστον 20’’, πριν τη λήψη τροφής και μετά την επίσκεψη στην τουαλέτα, και προσεκτικό στέγνωμα χεριών με χάρτινες χειροπετσέτες μιας χρήσης και απόρριψή τους στους κάδους απορριμμάτων. Εναλλακτικά, μπορεί να εφαρμοστεί καλό τρίψιμο των χεριών με αντισηπτικό αλκοολούχο διάλυμα ή χαρτομάντιλα με αλκοόλη.
· Οι εργασίες καθαρισμού να γίνονται με χρήση γαντιών και στολή εργασίας και τα γάντια, μετά τη χρήση τους, να απορρίπτονται.
· Η χρήση γαντιών μιας χρήσης δεν αντικαθιστά σε καμιά περίπτωση το πλύσιμο των χεριών. Επισημαίνεται ότι οι παρούσες οδηγίες έχουν συνταχθεί με βάση τα διαθέσιμα επιδημιολογικά δεδομένα και ενδέχεται να τροποποιηθούν, καθώς εξελίσσεται η επιδημία.
·
Ποια θεωρείται υψηλού κινδύνου έκθεση (στενή επαφή)
Ποια θεωρείται χαμηλού κινδύνου έκθεση (τυχαία επαφή)
Άτομο(α) που βρέθηκε σε κλειστό χώρο με το κρούσμα COVID-19 για λιγότερο από 15’ ή σε απόσταση μεγαλύτερη των 2 μέτρων
● Άτομο(α) που είχε πρόσωπο με πρόσωπο επαφή με κρούσμα COVID-19 σε απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων αλλά λιγότερο από 15’
● Συνταξιδιώτες του κρούσματος COVID-19 σε άλλα μέσα μεταφοράς
Η μεγαλύτερη διάρκεια επαφής αυξάνει την πιθανότητα μετάδοσης.
Ποια είναι τα κύρια βήματα που χρησιμοποιεί ο ΕΟΔΥ για την διαχείριση επαφών με υψηλό κίνδυνο έκθεσης;
Ποια είναι τα κύρια βήματα που χρησιμοποιεί ο ΕΟΔΥ για την διαχείριση επαφών χαμηλού κινδύνου;
Σημειωτέον πως όλες οι επαφές, άσχετα αν η έκθεσή τους θεωρείται υψηλού ή χαμηλού κινδύνου, θα πρέπει άμεσα να απομονώνονται εθελοντικά και να επικοινωνούν με τις υπηρεσίες υγείας σε περίπτωση που εμφανιστεί κάποιο σύμπτωμα εντός 14 ημερών από την τελευταία έκθεσή τους στον κίνδυνο. Εάν δεν εμφανιστεί κανένα σύμπτωμα εντός 14 ημερών από την τελευταία έκθεσή τους στον κίνδυνο, το άτομο δεν θεωρείται πλέον πιθανό να νοσήσει από τον COVID-19.
Επιπρόσθετα οι αρχές Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) μπορεί να τροποποιήσουν τις ανωτέρω κατευθυντήριες οδηγίες και να εφαρμόσουν περαιτέρω μέτρα ανάλογα με την εκτίμηση κινδύνου κάθε περιστατικού και των επαφών του καθώς και την φάση διασποράς της επιδημίας στην χώρα.
Φύλαξη βλαστοκυττάρων Biohellenika - Αριθμός Μ.Α.Ε.: 60077/062/Β/06/0031 Γ.Ε.ΜΗ: 58882804000 - Κατασκευή Ιστοσελίδων Hexabit - W3C - Pagespeed